Geschiedenis als troost

Het vergelijken van oude kaarten met de huidige situatie is een onderhoudende bezigheid. Op het moment dat kaart en google-maps samenvallen, is het of je een historische laag over een gebied legt.

Een voorbeeld is de 'Onderkamse hoeve' op onderstaande 18e-eeuwse kaart. Volgens een inventaris op internet moet het gaan om de 'Ouderkanis hoeve', maar dat zal een digitaliseringsfout zijn. Voor scanprogramma's is het soms moeilijk om een 'n' van een 'u' en een 'm' van 'ni' te onderscheiden. De boerderij ligt volgens de kaart even ten zuiden van de 'Holster hoeve', wat de kaartmaker eerst als 'Hoster' schreef. De tongval van de tekenaar liet de L voor de S blijkbaar gemakkelijk wegvallen. Op de zelfde manier zal in het lokale dialect de P na de M slecht hoorbaar zijn geweest. We zijn dus op zoek naar de 'Onderkampse hoeve', even onder het Limburgse buurtschap Holst. Met wat passen en meten komen je dan uit in Posterholt, aan de Höfkensweg; de Hofweg.

Met streetview lukt het (nog) niet de straat te bezoeken. Maar met wat creatief ge-google wordt al snel duidelijk dat in de directe omgeving van de voormalige hoeve het nodige bedekt moet worden met de mantel der historie.

'Klik' om te vergroten

Licht op een mijnramp

Een lichtdruk ziet er niet aantrekkelijk uit. Bij deze reproductietechniek wordt vaak gelig grijs papier gebruikt en de tekst of afbeelding heeft donkergrijze wat wazige lijnen. Meestal laat ik dergelijke kaarten links liggen. De kaartjes hier onder zijn een uitzondering:

Het zijn twee plattegrondjes uit een serie van zes; de bijlage bij een rapport over de mijnramp van 13 juli 1928 in de staatsmijn 'Hendrik' te Brunssum. Door een gasexplosie zijn dertien mijnwerkers om het leven gekomen en op het eerste kaartje is te zien waar hun lichamen gevonden zijn. Het tweede kaartje toont de plek waar de explosie ontstaan is. Nauwkeurig is ingetekend waar de lichamen van reserveschietmeester Skovronski en kompel Lentink lagen, met om hen heen stukken van de verwoeste luchtinstallatie, hun gereedschap en de benzinelamp waarvan de fatale ontsteking kwam. 

Op internet is gemakkelijk meer te vinden over deze ramp. Stukken uit het rapport van de Staatsmijnen en artikelen uit kranten schetsen een nauwkeurig beeld van dit onderaardse drama. Maar niets brengt mij zó dicht bij de ramp, als deze onogelijke lichtdrukjes.

'Klik' om te vergroten

'Klik' om te vergroten

Indianen en bevers

In 1655 brengt Claes Janszoon Visscher een kaart uit van de oostkust van Noord-Amerika: Nova Belgii novaeque Angliae nec non partis Virginiae tabula multis in locis emendata.

Op de kaart is te zien hoe succesvol de Europeanen zijn met het koloniseren van de Nieuwe Wereld. Langs de rivieren liggen al tal van forten en handelsposten. Toch zijn er ook nog veel nederzettingen met onuitsprekelijke inheemse namen. Om de eigenaar van de kaart een beeld te geven van wat hij of zij in de Nieuwe Wereld kan verwachten, toont Visser twee indianendorpen en op zee varen indianen in kano's. Maar de toekomst is volgens Claes ontegenzeglijk aan de Nederlanders. Vol trots toont hij een gezicht op Nieuw-Amsterdam, waarbij indianen enkel een rol als randfiguren mogen spelen. Verder heeft Claes zich ook laten informeren over de dieren die door de kolonisatoren bejaagd kunnen worden: Beren, herten, konijnen, kalkoenen en bijvoorbeeld bevers. 

Alleen lijkt Claes in zijn enthousiasme bevers en otters een beetje door elkaar gehaald te hebben. Bevers eten immers geen vis maar boomschors.

'Klik' om te vergroten

'Klik' om te vergroten